Beleidsdoelen

Bescherming en kwaliteitsbescherming leefgebieden

Naast bestendigen van de natuurkwaliteiten (2.2.1) is het belangrijk om, waar mogelijk, natuurkwaliteiten te verhogen.
Dit omvat bijvoorbeeld het stimuleren van maatregelen die leiden tot bescherming, instandhouding of herstel van biotopen (leefgebieden) en leefomgevingen van de benoemde aandachtsoorten.

Voor de verbetering van de natuurkwaliteit in leefgebieden en voor soortgerichte maatregelen kan subsidie worden aangevraagd.
Met de Subsidie Kwaliteitsimpuls natuur en landschap (SKNL) en onze Uitvoeringsverordening biodiversiteit provincie Utrecht (USB) zijn diverse projecten gerealiseerd. Hiermee is de kwaliteit van de natuur verbeterd. Dit heeft een positief effect op het leefgebied van soorten.
Bij Soest is een oude boskern met eikenstrubben, jeneverbessen en vliegdennen hersteld. Hierdoor is het leefgebied van de hier voorkomende zeldzame stuifzandkorstmossen en de zandhagedissen verbeterd.
Op Noord-Heidestein is conform de Bos-heide notitie het oorspronkelijke heidelandschap hersteld. Met de heide, open bos, stuifzand en schrale akkertjes omzoomd door doornhagen profiteert een aandachtsoort zoals de grauwe klauwier.

Het aantal subsidieaanvragen voor biodiversiteitsprojecten via de SKNL en de USB is helaas lager dan verwacht. Bij de Slotwijziging hebben we de begroting daarom naar beneden bijgesteld. Achteraf is gebleken dat we dit te veel hebben bijgesteld waardoor er uiteindelijk een budgetoverschrijding van € 0,25 miljoen is opgetreden. Wij hebben in totaal 7 nieuwe projectaanvragen beschikt. Uit de gesprekken die wij met de terreinbeheerders hebben gevoerd komt naar voren dat potentiële aanvragers de aanvraagprocedure als complex ervaren en capaciteitstekorten ondervinden. Ook zien we dat de doorlooptijd van projecten steeds langer wordt. Dit komt doordat aanvragers de regelgeving ingewikkeld vinden. Hierdoor is een aantal projecten, dat in de voorgaande jaren is beschikt, nog niet of maar gedeeltelijk uitgevoerd. Hierdoor hebben partijen steeds minder belangstelling om te starten met kleine projecten. Vooral bij Staatsbosbeheer zien wij nog veel kansen voor kwaliteitsverbetering in de natuurterreinen en soortgerichte maatregelen. Staatsbosbeheer heeft echter aangegeven dat zij, naast alle N2000 herstelmaatregelen, het SPUK Programma Natuur en natuurontwikkeling NNN, op dit moment geen capaciteit heeft voor andere projecten. In 2022 gaan we de USB herzien en beter afstemmen op de praktijk zonder het doel uit het oog te verliezen.

Actieplan weidevogels
Voor het behouden en herstellen van de weidevogelstand zetten we via het Actieplan weidevogels gedurende 3 jaar extra middelen in voor het verbeteren van de weidevogelgebieden.

De beschikbare middelen voor de periode 2019-2021 zijn benut. In de meeste weidevogelreservaten zoals Eemland, Poelweg (ten noorden van Waverveen), Mijdrechtse- en Wilnisse Bovenlanden en polder Botshol hebben we inrichtingsmaatregelen uitgevoerd en waterpompen geplaatst. Dit geeft een belangrijke kwaliteitsverbetering in deze weidevogelgebieden. Met een deel van het beschikbare budget hebben we agrarische collectieven ondersteund bij het weidevogelbeheer. In de Rapportage Natuur 2017-2021 hebben wij vermeld dat de Utrechtse weidevogelstand gestabiliseerd lijkt te zijn en dat er sprake is van een lichte toename van de gruttostand in onze provincie. De telling van de weidevogels in 2021 bevestigt dit.

Ecologisch bermbeheer
Samen met onder andere de Vlinderstichting hebben wij voorstellen gedaan voor aanpassingen van het ecologisch berm- en oeverbeheer voor 2021.  

Op basis hiervan hebben we het ecologisch berm-, sloot- en oeverbeheer langs de provinciale wegen in 2021 verder geoptimaliseerd. Hierbij werkt de beheerder volgens de systematiek van Kleurkeur van de Vlinderstichting. Essentieel daarbij is dat bij de verschillende maaibeurten een deel van de vegetatie blijft staan. Hiermee krijgen planten, insecten en bijvoorbeeld amfibieën voortplantings-, dekkings- en overwinteringsmogelijkheden. Het maaisel wordt afgevoerd om verschraling te bevorderen. Dit verbetert de soortenrijkdom van de flora. De gezamenlijke provincies doen meerjarig onderzoek om te zien of deze vorm van bermbeheer positief uitpakt voor natuurlijke bestrijders van de eikenprocessierups.
In 2021 hebben wij het praktijknetwerk bloeiende bermen verder uitgerold naar het oosten van de provincie. Deelnemende partijen zoals gemeenten, waterschappen, terreinbeheerders, agrariërs en particulieren delen aan de hand van praktijkvoorbeelden kennis en ervaring met elkaar. Hiermee stimuleren zij het ecologisch bermbeheer.

Biodiversiteit stad en dorp
Conform het voornemen in het coalitieakkoord is op 18 mei 2021 een aanpak voor biodiversiteit in de gebouwde omgeving vastgesteld: de Aanpak Biodiversiteit in Stad en Dorp. Zie hiervoor verder 2.2.3.

Herstel- en instandhoudingsmaatregelen Natura 2000-gebieden
Vanwege de overbelasting met stikstof in onze Natura 2000-gebieden en om verdere verslechtering zoveel mogelijk te voorkomen, gaan we door met de uitvoering van maatregelen voor herstel en instandhouding van de N2000 gebieden.  

Op basis van de N2000-beheerplannen en de PAS-gebiedsanalyses zijn de onderstaande maatregelen uitgevoerd:

Binnenveld
In het Binnenveld is de sanering van de vuilstort Duphar afgerond en is gestart met de sanering van de vuilstort Ketelweg. Wij hebben fase 1 van het Proefproject kwelputten afgerond. Uit veldonderzoek is gebleken dat de chemische werking van de kwelputten niet kan worden vastgesteld via een proef in het gebied. Dit is wel een vereiste voor acceptatie als erkende herstelmaatregel. Bovendien brengt de proef hoge kosten met zich mee. Daarom hebben wij na overleg met alle betrokkenen besloten de kwelproef op de beoogde locatie te beëindigen. We wachten af wat de hydrologische herstelmaatregelen opleveren en besluiten over enkele jaren of we alsnog een proef gaan uitvoeren.

Kolland en Overlangbroek
Doordat de afstemming met de omgeving meer tijd vraagt, hebben wij het laatste deel van de werkzaamheden bij deze N2000-gebieden doorgeschoven naar 2022.

Zouweboezem
Wij hebben een SKNL-subsidie verstrekt aan het waterschap Rivierenland voor het baggeren van de Oude Zederik.

Oostelijke Vechtplassen
In de Oostelijke Vechtplassen hebben we de laatste herstelmaatregelen van het voormalige Programma Aanpak Stikstof uitgevoerd. Hierbij zijn ook maatregelen op enkele particuliere terreinen uitgevoerd. Dit voor de ontwikkeling van schraallanden en trilvenen.

Neder-Rijn
In de Amerongse Bovenpolder is de verruiging van de graslanden aangepakt en zijn rasters geplaatst zodat het gebied beter kan worden beheerd. In de Lunenburgerwaard is gestart met de uitvoering van het natuurherstelproject.
Er is een aanvullend PFAS-bodemonderzoek uitgevoerd in de Elster Buitenwaarden, om inzicht te krijgen in de PFAS-gehalten. Onlangs heeft Rijkswaterstaat schriftelijk ingestemd met de verwerking van gebiedseigen grond binnen het project, omdat de toetsingswaarden uit het Handelingskader PFAS niet zijn overschreden. Op enkele plekken langs de Neder-Rijn liggen de PFAS-waarden wel boven de toetsingswaarden en daar moet de grond worden afgevoerd. Met deze toestemming van Rijkswaterstaat kan de voorbereiding van de uitvoering weer worden opgepakt. Na drie jaar stilstand vanwege PFAS, kan in 2022 dan toch de schop in de grond.

Eemmeer & Gooimeer Zuidoever
Onder verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat is het rapport ‘De actualisatie doeluitwerking van vogelrichtlijnsoorten IJsselmeergebied 2020’ opgesteld. Dit rapport beschrijft de ontwikkeling van de niet broedvogels over de periode 1976 –2020 en de broedvogels over de periode 1990 – 2020 in het hele IJsselmeergebied inclusief de randmeren. De resultaten bieden een handvat voor het treffen van beheermaatregelen voor de komende jaren.

SPUK Programma Natuur
In 2021 hebben we van het Rijk een specifieke uitkering (SPUK) van € 4,58 miljoen ontvangen voor de uitvoering van de 1e fase Programma Natuur. De middelen zijn bedoeld voor de uitvoering van herstelmaatregelen in de jaren 2021-2023 (met uitloop tot 2025). De focus van de maatregelen ligt op de overbelaste, stikstofgevoelige leefgebieden van soorten. De subsidieregeling SKNL is in 2021 geschikt gemaakt voor subsidieverlening aan terreineigenaren in het kader van de SPUK. In 2021 is € 0,84 miljoen beschikt voor baggermaatregelen in Natura-2000 gebied Zouweboezem.

Gebiedsgerichte aanpak Stikstof
In 2021 is de Wet Stikstof en Natuurherstel (Wsn) in werking getreden. In de Wsn zijn de omgevingswaarden vastgelegd die bepalen in welk tempo de stikstofdepositie in Nederland moet afnemen. Provincies hebben een inspanningsverplichting om zoveel mogelijk bij te dragen aan de realisatie van de omgevingswaarden. In de gebiedsgerichte aanpak staat de integrale benadering voorop. De gebiedsprocessen rondom de stikstofgevoelige N2000-gebieden zijn allemaal in 2021 opgestart. In deze gebiedsprocessen wordt samen met de gebiedspartners gekeken welke onderwerpen er buiten de stikstofopgave nog meer spelen. Daarnaast wordt er bekeken welke sectoren allemaal een bijdrage kunnen leveren. Binnen de gebiedsprocessen is nog veel afhankelijk van externe factoren, ook omdat er op landelijk en interprovinciaal niveau nog veel vragen beantwoord moeten worden. De inzichten die we hebben opgedaan in het afgelopen jaar hebben geleid tot het opstellen van een handelingskader gebiedsgerichte aanpak Stikstof. Deze aanpak is in maart 2022 door PS vastgesteld. In 2021 zijn we ook gestart met het ‘vullen’ van de instrumentenkoffer. Samen met de gebiedspartners zijn we aan het onderzoeken welke instrumenten nodig zijn om tot stikstofreductie te komen. De instrumentenkoffer is gericht op de blijvende agrariër, maar we verwachten dat alle sectoren een bijdrage zullen leveren. In 2021 zijn op basis van jurisprudentie de regels voor intern salderen gewijzigd. Daarnaast is samen met de provincie Zuid-Holland en de coöperatie Nieuwkoopse boeren gewerkt om de Nieuwkoopse pilot tot een succes te maken. De pilot is beperkt tot zes casussen. Op 1 februari is de landelijke opkoopregeling voor veehouderijen gestart. In het afgelopen jaar zijn gesprekken gevoerd met verschillende belangstellenden. Dit heeft niet geleid tot een aankoop in 2021.

Het afgelopen jaar is de provinciale organisatie voor het programma aanpak stikstof verder opgezet en uitgebreid. De benodigde capaciteit is nog niet volledig op orde. Zie ook de paragraaf passieve soortbescherming onder meerjarendoel 2.2.3.