Beleidsdoelen

Verwerving en functieverandering nieuwe natuur

De geplande uitbreiding van het Utrechtse deel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is 1.570 hectare in de periode 2011-2027. Dit doen we door de functie van gronden aan te passen, bijvoorbeeld van landbouwgrond naar natuurgrond. We kopen hiervoor gronden aan, voeren kavelruilen uit en verstrekken subsidie voor omvorming naar natuur. Voor de subsidieverstrekking hebben we twee actieve regelingen:

• de SKNL-functieverandering (voor omvorming van grond in bezit bij particulieren)
• de UVAN-regeling (voor aankoop van grond in bezit van een derde óf pachtvrij maken van natuurgrond)

Wij hebben 13 hectare nieuwe natuur gerealiseerd in 2021 door middel van functieverandering. Dat wil zeggen dat gronden die voorheen de functie ‘landbouw’ hadden, nu de functie ‘natuur’ hebben gekregen. Vervolgens moeten deze gronden nog worden ingericht als natuurgebied en moet de bestemming nog worden gewijzigd. Als de provincie de grond heeft aangekocht, moet deze nog worden verkocht aan een eindbeheerder. De gerealiseerde oppervlakte van 13 hectare is flink minder dan de geplande 125 hectare. Het achterblijvende resultaat kent een aantal oorzaken. Een deel van de eigenaren in het landelijk gebied staat niet open voor verkoop of omvorming van hun gronden naar natuur. Zonder medewerking van de huidige eigenaren is de opgave zeer lastig te realiseren. Ook blijft de druk op de gronden hoog door de vele claims in de grondmarkt. Die zijn van overheden, bedrijven en investeerders.
Er is ook een effect van COVID-19. Hierdoor was het de afgelopen twee jaar niet goed mogelijk om grondeigenaren te bezoeken. Er zijn minder onderhandelingen en transacties gestart. De bezoeken, die wel konden plaatsvinden, leiden over het algemeen niet direct tot aankoop. Aankoop van grond is vaak een proces van meerdere jaren.

Door inzet in 2021 komt er, bovenop de 13 hectare gerealiseerde nieuwe natuur, nog 23 hectare beschikbaar voor functieverandering naar natuur in 2022. Dit is, in nauw overleg met de kopgroep Akkoord van Utrecht, bereikt door het NNN op verschillende plekken anders te begrenzen. De functieverandering in het bestemmingsplan vindt plaats na het afgeven van een subsidie voor de functieverandering. Het gaat om gronden van derden. Herbegrenzing houdt in dat we bekijken of we de grenzen van de te realiseren NNN kunnen aanpassen. Hierdoor brengen we kansrijke gebieden die gelijke of betere ecologische waarden hebben alsnog onder bij het NNN. Minder kansrijke gebieden halen we uit de begrenzing. Het totaal van de te realiseren NNN blijft daarmee gelijk.

Inrichting nieuwe natuur

Naast verandering van de functie van de grond worden gronden ook ingericht naar natuur. Hiermee maken we de grond geschikt voor waardevolle natuur met een hoge biodiversiteit.

In 2021 is er 120 hectare nieuwe natuur ingericht door de provinciale organisatie, terreinbeherende organisaties en/of particuliere eigenaren. Dit is minder dan de lineair geplande 300 ha per jaar. Het gaat om inrichtingsprojecten in het N2000-gebied OostelijkeVechtplassen, Landgoed De Boom in de Gelderse Vallei en Ruimte voor de Lek-projecten in de uiterwaarden. Met name in de uiterwaarden zien wij al een sterke verbetering van de biodiversiteit door de realisatie van natuurontwikkelingsprojecten.

In de planning voor de in te richten nieuwe natuur waren voor 2021 de internationaal beschermde natuurgebieden Elster Buitenwaarden (120 ha) en Lunenburgerwaard (60 ha) opgenomen. Dit zijn deelgebieden van het Natura 2000-gebied Rijntakken. Voor de projecten Elster Buitenwaarden en Lunenburgerwaard was het ingewikkeld om een vergunning te krijgen door externe factoren. Hoewel het Rijk de regels voor grondverplaatsing al had verruimd, bleek het onder die voorwaarden nog steeds niet mogelijk de werkzaamheden in de uiterwaarden voort te zetten.
Hierdoor zijn de werkzaamheden voor de Lunenburgerwaard pas later in 2021 gestart. Ook starten de werkzaamheden voor de Elster Buitenwaarden pas in 2022, in verband met PFAS problematiek. Afronding van de Lunenburgerwaard vindt plaats in 2022. Afronding van de Elster Buitenwaarden in 2023. Daarnaast had een grote terreineigenaar uitstel gevraagd voor de inrichting van een aantal gebieden. Dit komt door gebrek aan personele capaciteit bij deze organisatie om de inrichting te begeleiden.

Versnelling natuurrealisatie

We zijn er in de afgelopen jaren niet in geslaagd om de  begrote hectares functieverandering en inrichting te realiseren. Vanwege de urgentie van dit probleem hebben we Provinciale Staten hiervan in november 2021 op de hoogte gesteld in de Nota van aanbevelingen bij de Rapportage Natuur. De achterblijvende NNN-realisatie is een probleem dat bij veel provincies speelt en daarom is in november 2021 door het Interprovinciaal Overleg (kortweg IPO) en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (kortweg LNV) de Taskforce versnelling natuurbeleid ingesteld. In de zomer van 2022 wordt een advies verwacht van deze taskforce.
Specifiek in Utrecht is in 2021  daarom in overleg met de partners in het landelijk gebied uit de Kopgroep Akkoord van Utrecht (waarin de NNN-opgave is vastgelegd) gewerkt aan een actieplan versnelling natuur. We zijn gestart met de volgende vijf maatregelen om de realisatie van de natuur te versnellen:

1. We stimuleren en faciliteren dat een derde partij de realisatie van de natuuropgave oppakt.
2. We stellen in 2022 een grondbank op en bekijken of en hoe we ruilgrond beschikbaar kunnen stellen.
3. We doen onderzoek naar mogelijke combinatievormen van natuur met landbouw.
4. Voor gronden met een natuuropgave gaan we gerichter eigenaren en andere betrokkenen (zoals aangrenzende eigenaren) benaderen voor deelname. Bij de voorbereiding en uitvoering van de natuurrealisatie gaan we betrokkenen begeleiden.
5. We voeren herbegrenzingen en grootschalige kavelruilen uit.

In het afgelopen jaar zijn nu een groot aantal aankoopdossiers onder de loep genomen en worden in 2022 externen ingehuurd om te helpen alle eigenaren waar nog geen contact mee was te bezoeken. Daarnaast is gewerkt aan het uitbreiden van het instrumentarium. Bijvoorbeeld door het openstellen van de verplaatsingsregeling ten behoeve van natuur voor agrariërs. Ook is de beheervergoeding verhoogd van 75% van de normkosten naar 84% van de normkosten.  Daarnaast subsidiëren we 100% van de inrichtingskosten in plaats van de eerdere 95%. Mogelijk leidt dit tot een versnelling van de natuurrealisatie.