3.3 Onderhoud kapitaalgoederen

Het openbaar vervoer is van groot belang voor de bereikbaarheid van onze provincie. De belangrijkste openbaar vervoer assets in ons eigendom zijn de trambaan met bijbehorende haltes, het trammaterieel, de remise in Nieuwegein, alle telematicavoorzieningen voor het tramsysteem en het Operationeel Controle Centrum (OCC). Vanuit dit centrum wordt het tram- en busverkeer aangestuurd.
Het beheer en onderhoud van deze assets vindt plaats conform de in 2021 geactualiseerde Nota Kapitaalgoederen Mobiliteit. Voor het tramsysteem geldt de Wet lokaal spoor (Wls) als wettelijk kader. De rolverdeling, activiteiten en te realiseren Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) zijn vastgelegd in de op 24 maart 2020 door GS vastgestelde Beheervisie Tramsysteem 2020-2024. Met het beheer en onderhoud is in 2021 invulling gegeven aan de KPI’s met betrekking tot veiligheid, de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de infrastructuur en trams, en kwaliteitsaspecten zoals de reinheid van materieel/haltes en beschikbaarheid van dynamische reisinformatie op de haltes.  

Het uitgevoerde beheer en onderhoud van de assets is risico-gestuurd. Dat wil zeggen dat onderhoudsmaatregelen worden bepaald op basis van het zorgvuldig afwegen van prestaties, risico’s en kosten. De onderhoudsstaat van de assets wordt bepaald op basis van meetgegevens en inspecties. Deze wordt uitgevoerd door eigen personeel en externe deskundigen. Op basis van een risicoanalyse wordt een beheerstrategie bepaald en worden onderhoudsmaatregelen geprogrammeerd om de prestaties te borgen en de risico’s te beheersen. Naast planmatig onderhoud heeft er correctief onderhoud plaatsgevonden in het geval van mankementen en storingen. Een snelle opvolging van storingen is van belang om de beschikbaarheid en kwaliteit van het vervoersysteem voor de reizigers te waarborgen. 

Kenmerkend voor het tramsysteem is dat het voor het grootste deel relatief nieuw is. De Uithoflijn is in december 2019 in gebruik genomen, en de grootschalige vernieuwing van de infrastructuur van de Sneltram Utrecht - Nieuwegein – IJsselstein (SUNIJ-lijn) is begin 2021 afgerond. Voor de beide lijnen zijn nieuwe tramstellen met een lage vloer aangeschaft en is een nieuwe tramremise met OCC gerealiseerd. Nieuwe assets vertonen vaak kinderziektes of nieuwe omstandigheden. Hiermee moet bij het beheer rekening mee  worden gehouden. In 2021 hebben zich drie zaken voorgedaan die van grote invloed zijn geweest op het beheer en onderhoud van het tramsysteem: 

1. Eind 2020 zijn de beide voedingskabels van twee onderstations in Utrecht beschadigd geraakt door werkzaamheden van derden. Herstel daarvan bleek niet mogelijk en gedurende heel 2021 zijn noodstroomvoorzieningen ingezet om de trams van stroom te voorzien. 

2. Na de start van exploitatie met de nieuwe trams op de vernieuwde infrastructuur in Nieuwegein en IJsselstein bleek er in extreme mate booggeluid te ontstaan. Om de overlast voor de omgeving te beperken zijn diverse mitigerende maatregelen ingezet. 

3. In 2021 hebben zich 3 verkeersongevallen met trams voorgedaan met ontsporing als gevolg. Dit heeft veel schade veroorzaakt waardoor 6 trams terug moesten naar de leverancier in Spanje voor schadeherstel. Daarnaast was er soms sprake van forse infrastructurele schade. 

De hiervoor genoemde zaken hebben bijzonder veel inzet gevergd van de beheerder van het tramsysteem. Dit naast de reguliere inzet voor de dagelijkse exploitatie en de overdracht van de (ver)nieuw(d)e assets als de trambanen in Nieuwegein/IJsselstein, de instroom van nieuwe trams en de oplevering van de busstalling Westraven en de extra stalling voor elektrische bussen op het remiseterrein in Nieuwegein. Als gevolg daarvan zijn diverse kleinere infrastructurele projecten vertraagd. Ook de corona pandemie en beperkte personele bezetting heeft daarbij een rol gespeeld. Desondanks kan vastgesteld worden dat het tramsysteem een goede opbouw en kwaliteitsverbetering doorloopt.  

Op het vast onderhoud van de Ov assets is in 2021 circa €1,3 miljoen minder uitgegeven dan begroot. Ook is er circa € 200.000 minder uitgegeven aan variabele kosten. De lagere uitgaven voor het variabel onderhoud heeft een lagere onttrekking uit de reserve tot gevolg. 

Op de traminfrastructuur zijn er minder uitgaven geweest aan het vaste onderhoud: 

• Minder correctief onderhoud was nodig voor de Uithoflijn en SUNIJ-lijn (€400.000) 
• De opstartkosten van het servicecontract Bombardier waren in 2021 minder (€150.000) 
• De energiekosten waren lager door: 

• De latere start van de exploitatie na het project Vernieuwing Regionale Tram (VRT) 
• Het vervallen van de ritten van/naar IJsselstein na 22.00 uur ’s avonds 
• De beschadiging van de voedingskabels van 2 onderstations in Utrecht die tijdelijk zijn vervangen door noodstroomvoorzieningen (€300.000) 
• Door de langere inzet van de hiervoor genoemde noodstroomvoorzieningen zijn de variabele kosten van de traminfrastructuur wel hoger uitgevallen (-/- €200.000). 
• Andere variabele kosten vielen juist lager uit (€100.000). 

Binnen het contract voor het onderhoud van de trams zijn minder kosten gemaakt door onder andere de verminderde inzet tijdens de coronapandemie en de vertraagde oplevering van VRT (€400.000). Ook op de reiniging van trams is daardoor bespaard (€100.000). Wel waren er meer kosten door niet verhaalbare schade aan een tram bij een incident (-/- €200.000). 

Wat betreft de telematicavoorzieningen zijn er minder kosten gemaakt doordat sensoren in de sectiekasten bij haltes niet vervangen zijn en het budget voor de innovatie van telematica voor het OCC niet is aangewend (€100.000).   

Tot slot zijn er minder algemene kosten gemaakt doordat er onder andere minder is uitgegeven aan onderzoekskosten en door een nieuw contract voor de werkcoördinatie (€100.000).